Marcin Derucki: Podczas swojego wkładu „Jak skutecznie uczyć gramatyki na lekcjach języka drugiego/obcego?” przeprowadzonego w Szkole Podstawowej nr 4, odniósł się Pan krytycznie do obowiązujących w oświacie regulacji. Jakie luki widzi Pan w polskim systemie edukacji?

Prof. Mirosław Pawlak: Nie jestem specjalistą od systemu edukacji, jednak na podstawie własnych obserwacji widzę kilka istotnych spraw, które powinno się zmienić. Przede wszystkim uważam, że w szkolnictwie nie powinno przykładać się tak ogromnej wagi do średniej ocen. Musimy natomiast promować uczniów wyróżniających się w danej dziedzinie, którzy z danego przedmiotu osiągają ponadprzeciętne wyniki.

Uważam też, że już od samego początku swojej przygody z edukacją uczniowie powinni uczyć się tego, jak skutecznie się uczyć. W związku z tym, że byłoby to trudne do zrealizowania, jeżeli każdy z nauczycieli uczył tego na swoim przedmiocie, to uważam, że dobrym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie oddzielnego przedmiotu. Na nim dzieci mogłyby poznawać techniki i metody uczenia się.

MD: Jak Pan ocenia poprzednią reformę systemu oświaty, tą która wprowadziła m.in. gimnazja?

MP: Trzeba sobie zadać pytanie, co ta reforma zmieniła w sposobie nauczania dzieci, przede wszystkim w kierunku uczenia kreatywnego myślenia. Po wielu studentach widzę, że tego kreatywnego, samodzielnego myślenia często u nich nie ma. Szkoły nie uczą poprawnego wyciągania wniosków, syntezy i analizy.

MD: A co przy okazji wprowadzanej obecnie reformy edukacyjnej by Pan usprawnił lub zmienił?

MP: Jest to bardzo trudne pytanie. Tak jak powiedziałem, postawiłbym na naukę samodzielnego myślenia, zmieniłbym formaty egzaminów maturalnych. Sama forma egzaminów maturalnych, opartych w dużej mierze na testach, jest nieodpowiednia. A jeżeli chcemy podnieść jakość kształcenia na studiach, to musimy powrócić do egzaminów wstępnych.

MD: Jest Pan zwolennikiem testów czy raczej prac opisowych?

MP: Testy, a także uczenie się „pod test” powoduje, że wielu studentów nie nabywa umiejętności wyciągania poprawnych wniosków. Uważam, że ta sprawa powinna zostać wyważona. Jeżeli chodzi o ocenianie umiejętności językowych, to sądzę, że uczniowie powinni być oceniani jedynie pod kątem zagadnienia, np. reguły gramatycznej, której ostatnio uczyliśmy. Nie powinno się wtedy oceniać sprawdzianu pod kątem ogólnej liczby błędów, które uczeń popełnił.

My jednak poszliśmy w kierunku amerykanizacji systemu edukacji, uważając, że wszystko zza oceanu jest dobre. A przecież w Stanach Zjednoczonych Ameryki przeważają przeciętne i słabe szkoły. Są też oczywiście bardzo dobre szkoły, ale tych jest znacznie mniej. W USA potrafi się jednak wynajdować i promować talenty.

MD: Czy uważa Pan, że edukacja w Polsce powinna zostać całkowicie urynkowiona, czy też szkoły powinny zostać pod opieką państwa?

MP: Szkoły powinny zostać publiczne. Ale uważam, że bardzo dużo szkody systemowi oświaty robi Karta nauczyciela. Po awansach, system oceny pracy nauczyciela powinien być inny. Obecnie wynagrodzenia nauczycieli są „sztywne”, nauczyciel dyplomowany ma określone wynagrodzenie. Są oczywiście dodatki motywacyjne, ale to są grosze. Jeżeli wszyscy nauczyciele zarabiają tyle samo, to po co się wyróżniać, robić coś nieszablonowego dla uczniów?

Niestety, teraz częściej myśli się o nauczycielach, niż o uczniach. Ja doskonale rozumiem, że należy dbać o miejsca pracy, ale jeżeli chcemy usprawniać system edukacji, musimy w pierwszej kolejności stawiać na potrzeby ucznia.

MD: Czy szkoły prywatne są lepsze od publicznych?

MP: Nie ma znaczenia, czy szkoła jest prywatna, czy nie. Bo są lepsze i gorsze szkoły prywatne. To samo tyczy się szkół państwowych. Gdyby system odpowiednio działał, zachęcając, czy wręcz zmuszając nauczycieli do dokształcania się, to wyglądałoby to inaczej. W naszym systemie oświaty wszyscy dostają po równo. A to donikąd nie prowadzi. Karta nauczyciela utrudnia promowanie najlepszych. Nie mówię, że nie mamy chronić nauczycieli w wieku emerytalnym, ale jeżeli nie będziemy promować najlepszych to trudno mówić o postępie.

MD: Czy polscy nauczyciele są dobrze przygotowani do nauczania dzieci?

MP: W Polsce nie ma czasu, aby dobrze przygotować nauczyciela. Zarówno system praktyk, jak i awansu zawodowego nie funkcjonują poprawnie. System mentorski w szkołach, rozbija się o pieniądze, bo jeżeli opiekun stażu otrzymuje za to grosze, to nie każdy o tym myśli na poważnie. Powinno wprowadzić się okresowe egzaminy dla nauczycieli. Np. po dziesięciu latach od zakończenia studiów, powinno sprawdzać się, ile taki nauczyciel naprawdę potrafi.

Cały system kształcenia i dokształcania nauczycieli powinien być inny. Bardzo żałuję, że nie ma już w Polsce Centralnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, bo wtedy z centrali pewne inicjatywy by szły w dół. A teraz są lokalne ośrodki, które często ze sobą konkurują, ale merytorycznie wygląda to różnie.

MD: Wracając do Pańskich obserwacji, proszę powiedzieć jakie błędy najczęściej popełniają nauczyciele języków obcych?

MP: Podstawowym błędem nauczycieli jest zbytnie przywiązywanie się do tego, co jest napisane w podręczniku. Dla wielu z nich program nauczania jest równoznaczny realizowaniem podręcznika. Dzieje się to m.in. dlatego, że coraz więcej nauczycieli po studiach nie zna dobrze języka. I jedynie co mu pozostaje to opieranie się na podręczniku. Problemy pojawiają się, kiedy dzieci zaczną zadawać pytania. A dzieci bardzo szybko wyczuwają, czy nauczyciel jest dobry, czy nie.

Rozmawiał Marcin Derucki