Oprowadzając gości po Turku, z reguły pokazujemy im to, co najważniejsze i najpiękniejsze w centrum miasta: rynek z ratuszem i kamieniczkami, neogotycki kościół z witrażami Mehoffera, miejski park czy wreszcie unikalne domy tkaczy. Wraz z kolejnymi koncepcjami budowania wizerunku Turku wracają pytania o wygląd i charakter naszej starówki. Starania poprzedniego burmistrza i jego ekipy zakończyły się klapą. Teraz, jak przekonują urzędnicy, ma być inaczej. Rozpisany przez nową władzę konkurs ma być korzystniejszy dla miasta i dla autorów projektów. Problemy pojawiają się jednak, gdy zaczniemy analizować ową koncepcję. Mimo że część urzędniczych wytycznych jest dla projektantów obligatoryjna, to w przypadku wielu ważnych aspektów kończy się jedynie na sugestiach.

Szczegółowy opis konkursu znaleźć można na stronie bip.miastoturek.pl, w zakładce „Zamówienia publiczne”, a następnie „Konkursy”. Dowiadujemy się z niego, że centralny obszar Turku czeka istna rewolucja. Dotyczy ona nie tylko nawierzchni, oświetlenia czy zieleni, ale także funkcjonowania układu komunikacyjnego. Plac Wojska Polskiego ma stać się miejscem spotkań, dla pieszych i rowerzystów. Urzędnicy chcą „ograniczyć ilość, prędkość i uciążliwość ruchu pojazdów mechanicznych” w obrębie placu Wojska Polskiego i placu Sienkiewicza. Jak to zrobić? Wystarczy, według jednej z koncepcji, wyłączyć z ruchu kołowego południową i zachodnią część rynku (punkt 4. „Ogólnego opisu proponowanych rozwiązań w zakresie komunikacji” ww. załącznika), poszerzyć chodniki i zaprojektować ciąg pieszo-rowerowy (punkt 7). W połączeniu z faktem, że znacząca część ruchu tranzytowego dzięki rozbudowie obwodnic i nowym rondom opuściła już centrum, starówka zostałaby, według założeń magistratu, uwolniona od samochodów.

Na papierze czy ekranie komputera wszystko można zaplanować. Nie można jednak zapomnieć o funkcji handlowo-usługowej, która dla centrum Turku jest niezwykle istotna. Na obu placach, a także przylegających do nich ulicach swoje siedziby ma wiele sklepów, instytucji finansowych czy punktów usługowych. Klienci i pracownicy tych lokali to w dużej mierze osoby zmotoryzowane, przyjeżdżające do centrum z oddalonych od rynku osiedli i sąsiadujących z Turkiem gmin. Dla nich wygodne i bezpieczne miejsca parkingowe to podstawa. Tymczasem wyłączenie z ruchu dwóch pierzei placu Wojska Polskiego skutkować będzie likwidacją parkingów na części obszaru. Uprzywilejowanie spacerowiczów i cyklistów kosztem kierowców to pomysł karkołomny. Czy nie lepiej byłoby oddać mieszkańcom piękny, ale nieco zapomniany Park Miejski im. Żerminy Składkowskiej, który winien być oczywistym miejscem odpoczynku, tym bardziej, że jego rewitalizacja również ujęta jest w miejskim programie?

Co więcej, urzędnicy postulują, by architekci zapewnili połączenie placu Wojska Polskiego z placem Sienkiewicza, które miałoby mieć charakter wizualny, z komunikacją tylko pieszych i rowerzystów. Co prawda w kolejnym punkcie „dopuszcza się ograniczony i spowolniony ruch pojazdów” między placami, ale takie sformułowanie nie jest dla autorów opracowań obligatoryjne. Wystarczy odrobina ułańskiej fantazji i okaże się, że z placu Sienkiewicza nie wjedziemy autem na plac Wojska Polskiego i odwrotnie. Dzisiaj ciężko sobie taki scenariusz wyobrazić. Podobnie jak taki, że po rewitalizacji rynek zaroi się od rowerzystów. Teraz przyjeżdżają oni do centrum głównie po to, żeby załatwić sprawę w punkcie usługowym czy w banku, a i tak nie mają gdzie zostawić swoich jednośladów. Nadzieja, że zmiany w układzie komunikacyjnym przyciągną na starówkę cyklistów-turystów może się okazać płonna. Nawet jeśli na obu placach powstaną ścieżki rowerowe, to nie będą miały one połączenia z już funkcjonującymi w mieście. Na sąsiednich ulicach takich jak 3 Maja, Kolska czy Ogrodowa ścieżki rowerowe nie powstaną, bo jest tam po prostu za wąsko. Zasadne staje się więc pytanie o sens nadania tak szerokich przywilejów rowerzystom kosztem użytkowników pojazdów silnikowych.

Magistrat obliczył liczbę miejsc parkingowych w obrębie obu placów na około 150. Z jednej strony sugeruje architektom, aby tę ilość zachować („nie powinna znacząco odbiegać in plus od obecnej”), linijkę tekstu później pojawia się jednak zdanie: „minimalna ilość miejsc parkingowych do zaprojektowania w obszarze obu placów – 100”. Brak precyzji w cytowanym opisie (punkt 9) może zrodzić w czytelniku obawę, że ze ścisłego centrum naszego miasta „wyparuje” 1/3 miejsc parkingowych. Mniejsza powierzchnia parkingów to mniej samochodów, a co za tym idzie, mniej klientów sklepów i lokali usługowych. A to w perspektywie czasu doprowadzić może do likwidacji części punktów, dla których rynek jest często jedynym i naturalnym miejscem działalności. Pytanie, czy turkowska starówka może sobie na to pozwolić. Tym bardziej, że nie tak dawno boleśnie odczuła skutki otwarcia parku handlowego na terenie nieistniejącego już dworca PKS, a na plac Sienkiewicza ma wkrótce sprowadzić się duża instytucja finansowa. Chciałoby się wierzyć, że w części rynku bez samochodów powstaną kawiarnie z letnimi ogródkami, ale czy jest to realny scenariusz? Goście kawiarenek również potrzebują parkingów. Duży teren wokół fontanny przy odpowiednim zaprojektowaniu z powodzeniem pomieści małe imprezy kulturalne, miejsca odpoczynku, parking rowerowy, a nawet okresowo letni ogródek. I to bez konieczności zamykania połowy rynku dla samochodów. Turek potrzebuje większej ilości miejsc parkingowych, a nie ich drastycznego ograniczenia.

Wraz ze wspomnianymi wyżej zmianami musiałaby nastąpić także rewolucja w organizacji ruchu w całym centrum miasta. Pomysł wyłączenia z ruchu kołowego południa i zachodu starówki nasuwa pytania o przyszłość ulic, które pozostaną przejezdne. Czy któreś z nich urzędnicy przemianują na jednokierunkowe? A może po północnej i wschodniej pierzei rynku będziemy mogli się poruszać w dwóch kierunkach? Jak poradzimy sobie z korkami, które wygeneruje oddanie części rynku wyłącznie pieszym i rowerzystom? Z perspektywy biurka kreślarskiego nie wszystkie problemy można dostrzec, tym bardziej, jeśli nie zna się lokalnej specyfiki i nie ma się świadomości, czym jest turkowski rynek dla mieszkańców miasta i okolic.

Termin składania opracowań konkursowych upływa 28 października 2016 roku. Sąd Konkursowy wyboru dokonać ma na tyle szybko, że już na początku listopada prace laureatów będą zaprezentowane przez krótki czas „do wglądu” mieszkańcom Turku. Samej idei rewitalizacji trzeba rzecz jasna dać zielone światło. Ale, jak to często bywa, diabeł tkwi w szczegółach. I to o nich właśnie urzędnicy powinni porozmawiać z mieszkańcami, właścicielami posesji i najemcami lokali. Znalezienie złotego środka, który pogodzi zwolenników komercyjnego i rekreacyjnego charakteru centrum jest zadaniem trudnym. Ale od tego mamy władzę, aby mogła się wykazać i zasłużyć na nasze głosy. Jedno jest pewne – nie można dopuścić do wyludnienia się lokali na starówce. Wtedy plan przywrócenia do życia tej wyjątkowej części naszego Turku spali na panewce. Nie można popełnić błędów, których skutki wiele innych miast odczuwa do dziś.

Jadwiga Bogacz