Jeżeli zostaliśmy poszkodowani w wyniku zdarzenia drogowego ubezpieczyciel sprawcy zdarzenia ma obowiązek naprawienia szkody powstałej w naszym majątku. Z reguły dotyczy to kwestii naprawienia uszkodzonego pojazdu. Niezależnie od tego, jeżeli pojazd, którym się poruszaliśmy został uszkodzony w sposób uniemożliwiający korzystanie z niego, mamy prawo do żądania zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 8 września 2004 r. „Utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia stanowi szkodę majątkową. W piśmiennictwie podkreśla się, że normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 KC jest bardzo często niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, nie tylko w sytuacji jego uszkodzenia ale również zniszczenia. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne, na wynajem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu” (sygn. akt IV CK 672/03). Z przywołanego rozstrzygnięcia jednoznacznie wynika możliwość domagania się od ubezpieczyciela zwrotu kosztów pojazdu zastępczego zarówno w przypadku szkody częściowej, jak i całkowitej.

Powstaje pytanie, jak długo możemy korzystać z pojazdu zastępczego, żeby ubezpieczyciel zwrócił nam koszt jego najmu. Jeśli chodzi o szkodę częściową będzie to okres, w którym nie mamy możliwości korzystania z pojazdu, czyli faktycznie czas jego naprawy. Naprawa uszkodzonego pojazdu następuje jednak dopiero gdy mamy środki finansowe na dokonanie tej czynności, czyli po dokonaniu wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Odnośnie powstania szkody całkowitej będzie to okres, podczas którego mieliśmy obiektywną możliwość nabycia innego pojazdu za środki finansowe otrzymane z tytułu odszkodowania. Stanowisko takie znajduje swoje uzasadnienie w orzeczeniu SN z dnia 26 listopada 2002 r., gdzie trafnie podkreślono, że: „Skoro samochód mógł zostać naprawiony, to poszkodowany może w zasadzie żądać od zakładu ubezpieczeń zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego poniesionych jedynie w okresie naprawy samochodu” (sygn. akt V CKN 1397/00).

Kolejnym problemem jest cena najmu takiego pojazdu oraz jego klasa. Klasa pojazdu winna odpowiadać klasie uszkodzonego pojazdu. Kiedy uszkodzeniu uległ samochód miejski nie możemy żądać zwrotu kosztów najmu pojazdu ekskluzywnego, albowiem stanowiłoby to po naszej stronie bezpodstawne wzbogacenie. Jeśli chodzi o cenę najmu to musi ona odpowiadać cenom funkcjonującym na rynku lokalnym.

Ważną kwestią jest również to, że poszkodowany swoimi działaniami ma obowiązek minimalizacji wysokości szkody, tzn. nie może podejmować działań, które będą stanowić po stronie ubezpieczyciela nieuzasadnione wydatki. Dotyczy to sytuacji, w której poszkodowany zawiera umowę najmu pojazdu zastępczego w sytuacji gdy w jego posiadaniu znajduje się inny pojazd, którym może zaspokajać swoje potrzeby życiowe. Wówczas ubezpieczyciel z reguły odmawia wypłaty świadczenia. Aby uniknąć takiej sytuacji należy szczegółowo uzasadnić ubezpieczycielowi powód, dla którego zawarta została taka umowa (np. codzienne dojazdy do pracy wszystkich członków rodziny), które wskażą, że uszkodzony pojazd był niezbędny dla codziennego funkcjonowania poszkodowanego. Przyczyną odmowy wypłaty zwrotu kosztów pojazdu zastępczego nie może być również możliwość korzystania z komunikacji miejskiej.

Krystian Górniak
Autor jest adwokatem, członkiem Wielkopolskiej Izby Adwokackiej, absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi kancelarię adwokacką w Turku.