Kodeks Dobrych Praktyk Parkowych -parki miejskie przyjazne przyrodzie
Nasze miasta są często nieprzyjazne środowisku. Duża część powierzni ziemi pokryta jest betonem i asfaltem, co zaburza obieg wody w mieście i obniża poziom wód podziemnych. Tereny zieleni często są traktowane jako rezerwa pod budownictwo, drogi i parkingi. Parki miejskie pielęgnuje się w taki sposób, by wyglądały estetycznie, co zaburza życie roślin i zwierząt tam zamieszkujących. Rozwiązaniem jest pogodzenie w parkach funkcji reprezentacyjnej i przyrodniczej poprzez wyznaczanie odpowiednich stref o zróżnicowanej strukturze zieleni.
Parki ze strefami o charakterze leśnym, z wysokimi, starymi drzewami są mniej kosztowne w utrzymaniu, gdyż wymagają mniejszego nakładu prac ogrodniczych, ale korzystnie wpływają na mikroklimat miasta, produkując wiecej tlenu i ograniczając ekstremalne zjawiska pogodowe. Efekt ten przynoszą głównie zwarte kompleksy drzew, a nie rozrzucone pojedyncze drzewa. Wysokie drzewa zapewniają cień w upalne letnie dni oraz obniżają temperaturę o kilka stopni względem wybetonowanych ulic miasta. Wysokie drzewa są siedliskiem dla wielu gatunków ptaków, małych ssaków oraz zagrożonych w obecnych czasach owadów. Większe skupiska drzew gromadzą synantropijne gatunki związane z miastem- gawrony, które stanowią problem dla wielu mieszkańców, szukających ciszy w parku.
Niestety w okresie lęgowym, trudno o spokój, gdy maluchy nieustannie domagają się pokarmu od rodziców, a rodzice komunikują się z młodymi i innymi gawronami z kolonii. Gdy nasze gawrony opuszczają park, po odbyciu lęgów, na okres zimowy, na noclegowiska przylatują gawrony z dalekiej północy, chroniąc się w naszym klimacie przed srogimi zimami. Choć gawrony kojarzą się negatywnie, są niezbędne i pożyteczne w naturalnej walce ze szkodnikami, gdyż zjadają ogromne ilości pędraków występujacych na polach uprawnych. Dzięki gawronom, rolnicy mogą ograniczać stosowanie środków chemicznych, by nie zatruwać zjadanych przez nas warzyw i owoców. Czy możemy to jakoś pogodzić? A może gdybyśmy ustawiali ławki w innych, wyznaczonych strefach parku, a gawronom pozwolili żyć w swojej strefie? Jednym z rozwiązań walki z gawronami jest wycinanie drzew lub płoszenie ich przez sokolników. W efekcie płoszenia, gawrony nie zawsze potrafią odnaleźć się w zadrzewieniach śródpolnych poza miastem i często po prostu przenoszą się na inne wysokie drzewa w mieście. Nie sposób jest wyciąć wszystkich drzew, aby pozbyć się tych ptaków. A może warto spróbować je zaakceptować? Bo czymże byłby park bez wysokich drzew dających cień i ochłodę, których nie zapewnią piękne,niskie, nowo nasadzane obce gatunki?
Aby zadowolić gusta części mieszkańców miasta, w parku można stworzyć różnorodne enklawy, np.:przy alejach spacerowych-estetycznie wykoszone trawniki, ładnie przycięte drzewa, ozdobną roślinność kwietną, krzewy kwitnące oraz niskie lampy typu ogrodowego, osłonięte od góry lub światła zamontowane w chodniku, by ograniczyć zaburzanie rytmu dnia i nocy drobnym zwierzętom.
W głębi parku, natomiast, pozostawić tzw „ostoje przyrody”, które obejmą siedliska dzikich zwierząt m.in. jeże, nietoperze, ptaki. Miejsca te można odgrodzić krzewami , naturalnymi żywopłotami lub palikami, a wśród roślinności nasadzić krzewy owocowe, które zapewnią pokarm ptakom w okresie zimy.
W parkach często znajdują się sztuczne zbiorniki wodne, stawy i rzeki. Jeżeli zbiorniki te obsadzone są odpowiednią roślinnością wodną, stają się siedliskiem dla wielu zwierząt: płazów, gadów, ptaków, owadów i małych ssaków oraz ryb i bezkręgowców. Przy odpowiednim doborze roślinności filtrującej, nie ma potrzeby sztucznego oczyszczania zbiorników. Zaleca się unikanie czyszczenia zbiorników ze względu na bytujące w nich chronione gatunki płazów.Bo czyż nie przyjemnie jest popatrzeć na kolorowe ważki, piękne zimorodki czy wąsatki i posłuchać głosu trzciniaka czy rokitniczki?
W parku, coraz popularniejsze stają się łąki kwietne. Celem tworzenia łąk kwietnych jest zatrzymywanie wilgoci w glebie, co w dzisiejszych czasach wzrastających temperatur w okresie letnim jest niezmiernie istotne. Łąk nie trzeba podlewać, nie trzeba stosować żadnych środków chemicznych, by utrzymać jej ładny wygląd. Mniej kosiarek to mniej zanieczyszczeń w powietrzu.
Zakładając łąkę kwietną w parku robimy to fragmentarycznie. Wystarczy wysiać mniejsze zakątki lub pozostawić samoistnie wysiewające się rośliny bez stałego koszenia bliżej środka parku. Te fragmenty należy kosić jedynie dwa razy w ciągu roku, by pozwolić roślinom zakwitnąć. Natomiast w miejscach spacerowych, wzdłuż alei, gdzie znajdują się trawniki koszenie kilkukrotne w ciągu roku jest wskazane, by zadowolić gusta każdego mieszkańca, aby łąka kwietna nie kojarzyła się z zarośniętym i zaniedbanym terenem zieleni miejskiej lub ogrodu. Wykoszone miejsca potrzebne są również ptakom, które z łatwością zdobywają pokarm dla siebie i swoich piskląt.
Park, to także dom dla owadów, bez których nie byłoby kwiatów, owoców, warzyw. Owady pełnią w przyrodzie niezwykle ważną rolę. Owady "zajmują" się między innymi zapylaniem kwiatów. Dzięki temu rośliny mogą wytworzyć nasiona. Owady i kwiaty są tak od siebie uzależnione, że jedne bez drugich nie mogłyby istnieć. Gdyby nagle znikły owady zapylające kwiaty to zginęłyby setki roślin owadopylnych. Od istnienia owadów uzależnione jest też funkcjonowanie innych zwierząt np. ptaków, małych ssaków, gadów i płazów, które się nimi żywią. Niektóre z owadów mogą być szkodliwe dla naszych roślin, więc obecność różnorodnych zwierząt zamieszkujących łąkę kwietną pomaga w ich zwalczaniu. Dzięki temu człowiek nie musi stosować szkodliwych dla swojego zdrowia i środowiska środków chemicznych np. środków na mrówki, przez które corocznie chorują lub giną między innymi dzięcioły, których głównym pokarmem są mrówki i ich larwy. Mrówki stanowią pokarm dla wszystkich ptaków podczas deszczowej pogody, gdy owady stają się mniej aktywne, więc naturalnie tworzące się mrowiska w łąkach kwietnych są potrzebne i pożyteczne w łańcuchu pokarmowym.
Marta i Kasia z TGL OTOP
W artykule wykorzystano materiały ze strony OTOP oraz Łąki Kwietne.
Załączone zdjęcia przedstawiają przykłady zagospodarowania parków miejskich w Polsce.