Czym jest zachowek? 

Zachowek to zabezpieczenie dla najbliższych krewnych, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniejszą część majątku, niż przysługiwałaby im według prawa. Ta instytucja ma na celu ochronę interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, dzięki zapewnieniu im roszczenia pieniężnego.  

Zasadniczo zachowek wynosi ½ tego, co osoba uprawniona otrzymałaby, gdyby dziedziczyła według prawa, czyli bez testamentu. Jeśli uprawniony do zachowku jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, przysługuje mu 2/3 udziału spadkowego. Warto pamiętać, że przy obliczaniu zachowku należy uwzględnić również spadkobierców niegodnych dziedziczenia oraz tych, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się jednak tych, którzy zrzekli się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni. 

Tutaj więcej informacji: https://adwokatzachowek.pl/zachowek-poznan/

Komu przysługuje zachowek?

Co do zasady zachowek przysługuje w pierwszej kolejności zstępnym spadkodawcy (czyli jego dzieciom, wnukom, prawnukom itd.), a później małżonkowi i rodzicom spadkodawcy. Jednakże, prawo do zachowku dotyczy tylko osób, które byłyby powołane do spadku zgodnie z dziedziczeniem ustawowym, a zatem krąg osób uprawnionych do zachowku jest ograniczony.

Zachowku nie otrzymają natomiast osoby wydziedziczone w testamencie, osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub są go niegodne, a także krewni w dalszej kolejności, małżonkowie pozostający w chwili śmierci w separacji lub małżonek po rozwodzie. Co istotne zachowek nie przysługuje również spadkobiercom, którzy spadek odrzucili oraz osobom, którym za życia spadkodawca ofiarował darowiznę przewyższającą kwotę należnego im zachowku. 

Zachowek a darowizna za życia

Prawo spadkowe stanowi, że wartość darowizn jest uwzględniane przy obliczaniu zachowku. Oznacza to, że jeśli spadkodawca za życia przekazał komuś darowizny, ich wartość zostanie dodana do substratu zachowku. Dzięki temu, osoby uprawnione do zachowku mają szansę otrzymać odpowiednią część majątku, nawet jeśli spadkodawca rozdysponował większość swojego majątku przed śmiercią. Uwzględnienie darowizn ma na celu sprawiedliwe rozliczenie wszystkich uprawnionych i zapewnienie, że nikt nie zostanie pominięty w dziedziczeniu.

Warto zaznaczyć, że nie każda darowizna zostanie uwzględniona w masie spadkowej przy obliczaniu zachowku. Oznacza to, że nie zawsze będzie można domagać się zachowku od osób, które otrzymały darowizny. Do masy spadkowej nie będą wliczane drobne darowizny, np. prezenty typu wózek dziecięcy lub niewielkie sumy pieniężne. Nie dolicza się również darowizn przekazanych na rzecz osób, które nie są spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku, jeśli darowizny te zostały dokonane ponad 10 lat przed otwarciem spadku (czyli przed śmiercią spadkodawcy).

Te zasady mają na celu wyważenie interesów wszystkich stron i zapewnienie, że tylko istotne darowizny wpływają na podział spadku, a drobne prezenty i dawno przekazane darowizny nie obciążają niepotrzebnie spadkobierców. Co istotne darowizna przekazana przez spadkodawcę na rzecz spadkobiercy lub osoby uprawnionej do zachowku jest uwzględniana w masie spadkowej niezależnie od tego, kiedy została dokonana. Oznacza to, że nawet jeśli darowizna miała miejsce wiele lat przed śmiercią spadkodawcy, będzie brana pod uwagę przy obliczaniu zachowku. Upływ 10 lat nie ma tutaj znaczenia – każda darowizna dla spadkobiercy lub osoby uprawnionej do zachowku będzie wliczana do masy spadkowej, co ma na celu sprawiedliwy podział majątku i zapewnienie, że wszyscy uprawnieni otrzymają przysługujące im kwoty. 

Jak obliczyć zachowek?

Aby obliczyć zachowek, najpierw trzeba ustalić substrat zachowku, czyli tak zwaną "czystą wartość spadku". Oznacza to, że od wartości spadku odejmujemy wszelkie długi zmarłego, a dodajemy do niej dokonane przez niego darowizny. Uzyskaną kwotę dzielimy przez liczbę spadkobierców uprawnionych do zachowku. W ten sposób każdy spadkobierca dowie się, jaka jest wartość jego ustawowego udziału w spadku. Osobom dorosłym należy się w ramach zachowku połowę tej kwoty, a osobom małoletnie i trwale niezdolnym do pracy dwie trzecie jej wartości. 

Co ważne z faktu, że osoba uprawniona do zachowku osiągnęła określony wiek, ma status emeryta lub cierpi na określone schorzenia, sąd nie może wyprowadzić domniemania, że powinna ona otrzymać wyższy zachowek. To na tej osobie ciąży obowiązek udowodnienia, że z uwagi na zaistnienie pewnych przesłanek jest uprawniona do wyższego zachowku, np. poprzez przedłożenie orzeczeń wydawanych przez organy rentowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 

Roszczenie o zachowek 

Prawo do ubiegania się o zachowek przysługuje spadkobiercom, którzy otrzymali mniejszy udział w spadku niż przysługuje im ustawowo lub zostali całkowicie pominięci w testamencie. Zgodnie z przepisami, roszczenie o zachowek należy zgłosić w ciągu pięciu lat od daty otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy) lub ogłoszenia testamentu. Pozew w sprawie zachowku należy złożyć do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W przypadku gdy spadkodawca nie mieszkał w Polsce, pozew należy skierować do sądu, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Podsumowanie 

Darowizna oraz zachowek są dwoma różnymi kategoriami w prawie spadkowym, dotyczącymi przekazywania majątku po śmierci osoby. Darowizna to dobrowolne przekazanie majątku przez daną osobę jeszcze za życia, natomiast zachowek to świadczenie pieniężne, które przysługuje określonym spadkobiercom ustawowym lub zapisanym w testamencie, jeśli zostali oni pominięci lub otrzymali zbyt małą część majątku spadkowego. Zachowek zapewnia ochronę praw spadkobierców ustawowych. Wysokość zachowku jest obliczana na podstawie "czystej wartości spadku", czyli wartości spadku pomniejszonej o długi zmarłego i powiększonej o darowizny.

Wsparcie merytoryczne: Kancelaria adwokacka Koschel-Sturzbecher z Poznania

źródło: materiał prasowy nadesłany